Jakie jest podstawowe prawo rzeczywistości? Biorąc pod uwagę odkrycia współczesnej fizyki, skłonny jestem sformułować to prawo w sposób następujący: wszystko ma swoją drugą stronę. Ten podstawowy fakt dotyczy w równym stopniu cząstek elementarnych (np. elektron – proton), zjawisk fizycznych (dzień – noc), fenomenów psychicznych (miłość – nienawiść) czy zjawisk kosmicznych (materia i antymateria).

Jaki to ma związek z pracą trenera? Otóż jako trenerzy pracujemy z żywiołem grupy. Stawiamy sobie w sposób świadomy cele i planujemy odpowiednie do nich działania. Po drugiej stronie tego, co znajduje się na powierzchni i jest świadomym wyborem, znajduje się ogromna przestrzeń spontanicznych, niezaplanowanych i ukrytych zjawisk związanych z tzw. procesem grupowym. Dobrze pracujący trener zadaje sobie od czasu do czasu pytanie, co dzieje się grupie po drugiej stronie tego, co jest jawne i kontrolowane.

Rozpoznawanie tego, co znajduje się po drugiej stronie wymaga szczególnej uważności oraz umiejętności rozpoznawania sygnałów świadczących o określonych procesach w grupie. Branie pod uwagę tych elementów pozwala zawczasu reagować na potencjalne zakłócenia i trudności w pracy z grupą.

Ale nie tylko to. Jeśli wszystko ma swoją drugą stronę, to okazuje się, że pracując z grupą nad realizacją jakiejś wartości, musimy być świadomi kosztów, jakie ona ze sobą niesie. Zwykle zakładamy, że podczas zajęć uczestnicy dostaną to, czego oczekują. To zaś dotyczy określonego rezultatu, który jest wartościowany pozytywnie. W końcu ludzie przychodzą na nasze zajęcia, by się czegoś cennego nauczyć, coś zmienić na lepsze i doświadczyć stanu, który uważają za pożądany. To wszystko jednak ma swoją cenę. Po drugiej stronie korzyści zawsze jest jakiś koszt. Zwykle bagatelizujemy jego znaczenie, koncentrując się na wartości, która wybija się na pierwszy plan. Takie podejście oprócz tego, że jest jednostronne, prowadzi do rozczarowania, gdy pojawiają się skutki uboczne osiągnięcia pożądanego stanu rzeczy.

Za wszystko trzeba zapłacić. Tam, gdzie jest wolność, tam jest mniejsze poczucie bezpieczeństwa. Tam, gdzie jest bezpiecznie, wolność jest ograniczona. Jeśli chcesz, by w życiu było ci tylko przyjemnie, narażasz się na większe cierpienie. Jeśli chcesz maksymalizować swoją niezależność, niechybnie doświadczysz swojej samotności. Jeśli chcesz kochać i być kochanym, zapomnij o swojej niezależności.

Taką listę par przeciwieństw, które wzajemnie od siebie zależą, można mnożyć w nieskończoność. Świadomie pracujący trener zdaje sobie sprawę z tej listy. Wie, że każda wartość, jaką realizuje i do której dąży, posiada swoją drugą stronę. Tej drugiej strony nie można lekceważyć, nie można jej zanegować ani wymazać. Druga strona razem ze swoim przeciwległym biegunem tworzy nierozerwalny zestaw, który dynamicznie manifestuje się w naszym jednostkowym życiu. Jedyne, co można zrobić, to przyjąć cały zestaw, świadomie decydując się na doświadczenie całości.

Myśląc w kategoriach takich całości, trener obejmuje możliwie cała rzeczywistość, z którą pracuje. Takie spojrzenie pozwala skuteczniej radzić sobie z oporem w grupie, być przygotowanym na spotkanie z niezaplanowanymi zjawiskami oraz aspektami pracy w grupie. Świadomość drugiej strony jest też swoistą szczepionką przed trudnościami, jakie pojawiają się w zastosowaniu wiedzy i umiejętności nabytych podczas warsztatu w realnym życiu.

Ryszard Kulik