Konflikt jako źródło mocy i wspólnoty.

Sytuacje trudne są źródłem szans. Jakkolwiek to brzmi, jak bardzo wolelibyśmy uniknąć tego co niespodziewanie napełnia nas złością, strachem, unieruchamia czy wpędza w obronę, sprawia, że wewnątrz znajdujemy się w stanie którego nie chcielibyśmy doświadczać, w stanie, który daleki jest temu, w którym mamy dostęp do zasobów, do siebie w najlepszej wersji…

Kłótnie, kryzysy, napięcia, konflikty czy wojny nawet, mogą prowadzić ludzi do odnalezienia w sobie jakości, które czekały na inny czas, pączkowały, rosły jako potencjalne możliwości, świadomość powoli dobijająca się do rzeczywistości. Sytuacja, w której nie ma już czasu na czekanie mówi:teraz, nie wiadomo co będzie za chwilę, teraz: może kiedy użyjemy tego co w nas się tli od dawna dokona się zmiana która też czeka i chce się wydarzyć od dawna, teraz: nie ma na co czekać wejdź, sięgaj, dawaj, rób, bądź bardziej tym kim jesteś. Dostrzeżenie wyższej konieczności bywa energią do przekraczania progów wcześniejszej tożsamości. I obyśmy dostrzegli tę możliwość w czasach kryzysu.

Arnold Mindell w swojej psychologii opartej o proces, u podstaw sensu pracy z kanałem świata widzi właśnie pracę z konfliktem. Uznaje konflikt jako źródło pojawiania się nowej jakości społeczności/grupy. W fundamencie pracy ze światem/grupą/zbiorem figur wewnątrz osobowości umieszcza koncepcje głębokiej demokracji. Koncepcja ta uznaje za konieczne zrobienie miejsca i wysłuchanie każdej ze stron, każdej części, wszystkich, większych, silniejszych i mniejszych słabszych. Uznaje też, że zaniechanie tego może doprowadzić większość dysponującą przewagą do zniszczenia.

Głęboka demokracja w rzeczywistości uznawanej najczęściej za realną a więc w grupach, zespołach, organizacjach, społecznościach, oznacza stworzenie warunków dla bezpiecznego ujawnienia stanowisk mniejszości. Niezadowoleni, widzący inne rozwiązania, ci w lęku, złości, bezsilności, niewiedzy, pogubieni i mający swoje wizje sprzeczne z wizją dowodzących, czy bardziej głośnych którzy rządzą mają w myśl tej idei być wysłuchani, zrozumieni, a ich rzeczywistość ma być uznana i współtworzyć całościowe rozwiązanie. Inaczej w ten czy inny sposób będą oni stanowić stronę konfliktu.

W rzeczywistości często niezauważanej, nieznanej przez ludzi, rzeczywistości wewnętrznej głęboka demokracja oznacza dopuszczenie do głosu zepchniętych na margines części osobowości, zapomnianych, pominiętych, tych które musiały zrezygnować z przestrzeni dla siebie wobec siły silniejszych, głośniejszych, wspieranych przez system rodzinny i społeczny a także przekonania osoby. Oznacza słuchanie dzieci, marzycieli, niesfornych, niegrzecznych, zmieniających zdanie, widzących inaczej, niechcących się podporządkować artystów i buntowników, mających plany nie akceptowane przez ja będące u steru. Tych, którzy rosną w siłę, kiedy rozwija się osoba, a którzy jeszcze głosu nie dostali. Próba ich pominięcia jest o tyle bezcelowa, że pozostaną i tak na swoich miejscach pobierając część życiowej energii jednostki na swój opór, w ekstremalnych przypadkach niszcząc życie tej osoby.

Ktoś prowadzący pracę z konfliktem w oparciu o idę głębokiej demokracji musi dysponować wieloma jakościami, które nazywane są przez Arnolda Mindella metaumiejętnościami. To postawy, umiejętności świadomego wybierania potrzebnych aspektów siebie, korzystania z różnych własnych części by facylitować proces, dopełniać role, dbać o siebie i innych, wydobywać na światło dzienne to co w konflikcie konieczne by wznieść się ponad stanowiska stron i znaleźć rozwiązanie pozwalające współistnieć a może współpracować. Taka praca wymaga wiele samozaparcia by znieść napór emocji, słów, potrzeb, sprzeczności z grupy/społeczności/świata, a także podobnych procesów wewnętrznych. To jak siedzenie w ogniu. Praca i trwanie. Działanie i niedziałanie. Pozwalanie by się działo i wspieranie. Kontrolowane pozwalanie by ogień spalił coś by zrobić miejsce.

Ogień ma właściwości spalania/niszczenia i tworzenia miejsca na nowe. Wygaszanie go może uniemożliwiać powstanie nowego i wypalenie starego. Wytrzymanie temperatury wymaga wiedzy, umiejętności, cierpliwości i wiary, działania na pograniczu kilku rzeczywistości, łączenia ich i pomagania budować się na nowo. Taki prowadzący jest więc zarazem facylitatorem, twórcą, szamanem, naukowcem, liderem, terapeutą… Żadna z tych umiejętności z osobna może nie być wystarczająca, może nie dźwignąć wieloaspektowego konfliktu i nie umieć podążać w kierunku z którego nadchodzą. Złożoność ludzi, grup, świata i pola które stoi za konfliktami wymaga po prostu czegoś więcej niż wycinkowa wiedza.

Wydaje się więc, że wielokierunkowe facylitowanie/działanie/uczenie się jest dziś kluczowe dla życia. Dla życia jako całości wszystkiego. Życia jako czegoś co potrzebuje być zasilane nowymi jakościami by wzrastać. Życia jako życie nas ludzi, zwierząt i roślin na tym świecie. Życia rozumianego jako stanie za sobą w ugruntowaniu, bez utraty kontaktu z potrzebami innych części świata/siebie/kogoś.

Nierozwiązane konflikty, niewysłuchane mniejszości mogą je/życie niestety unicestwić. Umiejętność włączania informacji płynących z konfliktów do tworzenia rozwiązań czyni życie bogatszym i może zakończyć konflikt i budować nowe.

Kim jesteś kiedy pracujesz z grupą?

Sobą, przyjacielem, kolegą, nauczycielem, guru, rozwiązywaczem problemów, dostarczycielem miłych wrażeń, sprawcą rozwoju, siewcą idei, nauczycielem, facylitatorem, pełnym pasji mówcą, uczestnikiem na równi, kimś za kim oni mają pójść, wynajętym do…, ojcem dyrektorem, przewodnikiem duchowym, kimś kto ma się wykazać, że wie, że wie więcej, kimś kto ma przeprowadzić sprawną demonstrację, kimś kto ma dać z siebie wszystko, być duchem zmiany, być sprawcą inspiracji, kimś kto oceni jakość czegoś, kimś kto zrealizuje jakiś cel, kimś kto pomoże zrealizować cele…

To niewielka część z listy wyobrażeń i przekonań towarzyszących osobom uczestniczącym, zlecającym, a także samym prowadzącym warsztaty i szkolenia na temat prowadzących i tego co powinni ze sobą (przy)nieść. Czy je w ogóle, może część, zaakceptuję(sz) to kwestia wielu czynników. Sposób twojej pracy, jej efektywność, jej odbiór przez Uczestników, w związku z tym wyborem, po prostu będzie różna.

Jest jednak coś co po prostu jest.
Jest z Tobą kiedy tam, na warsztat wchodzisz. Czy chcesz czy nie chcesz. Czy się zgadzasz czy nie. Czy przyjmujesz to czy nie. Od tych (wyborów) tak czy nie zależy całkiem sporo dla Ciebie i Twoich Odbiorców.
Ranga. Jest ona zestawem przywilejów, możliwości, które płyną z wielu aspektów Ciebie. W tym tekście chcę szczególnie zaznaczyć ten aspekt, że Ty prowadzisz tę grupę.

Ranga w ogóle, bierze się z takich aspektów jak wiek, płeć, doświadczenie, rasa, majętność, status społeczny, elokwencja, wiedza merytoryczna, umiejętności interpersonalne… To ranga społeczna. Ranga psychologiczna pochodzi z doświadczenia i samoświadomości, przeżytych kryzysów, głębokiego rozumienia siebie, innych, procesów psychicznych, realcyjnych i społecznych, samorozwoju, obserwacji, uczenia się. Ranga duchowa zaś pochodzi z poczucia kontaktu z czymś wyższym, kroczenia za ponadczasowymi wartościami itd. Takie przynajmniej rozróżnienie można znaleźć w książkach Arnolda Mindella.

Niestety jako ludzie mamy raczej tendencje do niedoceniania swojej rangi. Widzimy w wyższej randze innych. Bo on/ona wie lepiej, dłużej to robi, ma więcej, jest lepsza … Pomijamy własne dokonania i kompetencje łatwiej niż analogiczne innych. I tu jest szkopuł.

O ile będąc na miejscu prowadzącego grupę nie bierzesz swojej rangi, upraszczając*, bo nie chcesz za bardzo się rządzić, bo chcesz dobrej atmosfery itp. ludzie uczestniczący w Twojej pracy mogą mieć sporo kłopotów. Kłopot z tym kto rządzi, kto bierze odpowiedzialność, kto odpowiada na pytania, kto pomaga komu, kto nadaje kierunek, kto może zacząć i kto pokazuje kiedy skończyć, kto podejmuje interwencje i zamyka fragmenty procesów bo wie, że tak będzie lepiej…

Bezpieczeństwo i zaufanie, przestrzeń pracy i relacji. Nie bierzesz rangi, nie budujesz ich.

Jednak ranga to nie władza, to nie uprzejmość, to nie uległość w stylu „klient nasz Pan”, to nie rządzenie w stylu jestem tu szefem i nie omieszkam z tego korzystać. To coś o osadzeniu w roli, dawaniu sobie prawa do niej, korzystaniu z niej, nie nadużywaniu jej dzięki samoświadomości, rozumieniu celów, objęciu roli, zauważaniu procesu.
Na drugim końcu kija jest nie zdawanie sobie sprawy z rangi. Sprawia ono, że zachowania osoby, której rangę inni uznają, mogą bez świadomości działającego kreować dystans, ranić innych, wprowadzać chaos, mieszać w relacjach, dzielić zamiast łączyć, pozostawiać niedomknięte zablokowane procesy. Kierując pracą grupy, masz rangę nauczyciela, lidera, kogoś kto pokazuje ścieżkę. Kiedy ją przyjmiesz, łatwiej jest realizować wynikające z niej role takie jak ekspert, facylitator, projektant, prowadzący, podejmujący interwencje. Łatwiej jest też stać w swojej ugruntowanej pozycji, obserwować proces i dopełniać go swoimi interwencjami. Łatwiej jest też współczuć i obejmować innych swoją świadomością, dobierać i zmieniać zadania w toku pracy, łatwiej jest słuchać i słyszeć, łatwiej odmawiać i decydować.

*Przyczyn nie przyjmowania rangi może być bardzo wiele, mogą pochodzić z wielu źródeł, generalnie jednak zachęcam do przyglądania się tym wewnętrznym źródłom.

Z wielkim zainteresowaniem obserwuję rosnącą wszędzie dostępność warsztatów, kręgów, grup wymiany, wielość ciekawych podejść i metod w nich zawartych…

Angażuję się na co dzień w pracę z grupami trenerskimi rozwijającymi umiejętności pracy warsztatowej. W mojej pracy również obserwuję jak wciąż rośnie spójność, determinacja, moc zamiaru robienia czegoś sensownego w ludziach chcących zmieniać świat przez pracę z innymi. Przez pracę grupową, która z założenia ma pomagać. Zjawiska te są dla mnie niezwykle ważne. To również moja ścieżka pracy z sensem, ścieżka serca.

Wśród propozycji/pomysłów, z którymi się stykam jest wiele, coraz więcej, pracy z ciałem, ruchem, dotykiem, sztuką, przyrodą, człowiekiem, grupą. Jest też coraz mniej propozycji nakierowanych na kontakt z wiedzą rozumianą jako teoria, model, wzór zachowań, skierowanych do umysłu, a może nawet „lewej półkuli”, jak się niekiedy nazywa koncentrację na wiedzy. Mam więc wielką przyjemność obcować z narastającą ilością uczenia się przez doświadczenie. Zwłaszcza biorąc pod uwagę, że większość edukacji a i terapii niestety nadal kieruje się na pracę z umysłem i gadanie… Cieszę się. I niepokoję się zarazem. Tam gdzie światło tam i cień. Doświadczenia bywają piękne, uwznioślające, budujące, otwierające, inspirujące, poruszające itp… Jednak jest jeszcze coś.

To coś na co tu chcę zwrócić uwagę to operacyjność. To możliwość wniesienia tego co Uczestnik przyjmuje (na warsztacie) do jego życia codziennego. To możliwość świadomego przywołania nabytej kompetencji jakiś czas później, stosowania ze zrozumieniem, wiedzenia co się nabyło/odkryło/przywróciło po to by móc oprzeć się codzienności mającej ochotę zawrócić nas z obranej drogi rozwoju (tu zawrócić z drogi stosowania tej nabytej umiejętności). Jako utrwalacz i antidotum na wdzieranie się systemu widzę wiedzę, rozumienie, lewą półkulę i pamięć. Okropne? Dla niektórych na pewno. Te straszne słowa, precyzyjne nazywające, zmieniające przyjemność doświadczania w naukę…

Chcę powiedzieć, że minimum systematyzacji, klarowania, nazywania, korekty, oraz objaśnienia wydaje mi się nadal konieczne. Odrobina sarkazmu w słowie nadal ( i wcześniej) ma swoje źródło w obserwacji, że adepci sztuki pracy z doświadczeniem zdają się żyć w swoim czasie, w swojej świadomości, i przekonaniu że doświadczenie wystarczy. Tymczasem na sali są również osoby w innym czasie i swojej świadomości. Adepci ci mogą potrzebować objaśnienia, teorii, a nawet powołania się na jakiś model wiedzy i autorytet by uwierzyć a następnie przyjąć a następnie używać śmiało przekazu swoich nauczycieli. Doświadczenie, zwłaszcza w kanale czucia czy ruchu a więc będące centralnymi składnikami pracy doświadczeniowej lewopółkulowych, „normalnych” uczestników mogą wręcz wystraszać wprowadzając ich w niecodzienny stan ciała i umysłu …

Kiedy zauważam tę niechęć do tej paskudnej nazywającej twardej wiedzy, która tak odziera doświadczenie z mistycyzmu a chwilę z świętości mam sporo obaw. Boję się o cele prowadzącego. Czy one są na pewno celami uczestników, a także boję się o motywację do omijania wiedzy twardej-czy nie jest nią jakaś osobista trudność prowadzącego w jej przekazywaniu. Obawiam się też zwłaszcza kiedy myślę o warsztatach uczących umiejętności pracy z innymi ludźmi, że zbyt mała porcja tej warstwy przekazu na warsztacie uczącym np. tańca, dotyku, masażu, może skutkować trudnościami z odpowiedzią ciekawym jej klientom absolwentów warsztatu. Wreszcie na koniec uznaję za wartość by nie tworzyć wokół rozwoju nadmiernej aury mistycyzmu, zbyt daleko idącej wiary w intuicję, gdyż może to stanowić trudność dla szerszej grupy odbiorców, którzy jednak idą tu prosto z mainstreamu opartego na autorytetach, algorytmach, paradygmatach, modelach, definicjach i wszystkim co twarde. Chodzi mi o to, że osoba/uczestnik/adept wchodzący w świat tego co miękkie potrzebuje swego rodzaju śluzy, osłony, swojego języka by przyjąć impuls zmiany, który sam/a zaprasza. Nie każdy adept. Dla części doświadczenie jest wspaniale wystarczające. Są jednak i ci dla których wiedza jest już wystarczająca. Część po prostu musi mieć tę osłonę by wejść. A i dla tych co już są głębiej może wiedza twardsza, z głowy do głowy być silnym doświadczeniem własnej niekompetencji, która stanowi świetną motywację do dalszego uczenia się w tym na doświadczeniu. O budowaniu autorytetu prowadzącego na przekazie werbalnym, merytorycznym nie wspominam celowo ;).